Είναι σχεδόν βέβαιο ότι λίγο πριν τελειώσει ο χρόνος θα ζητηθεί η βοήθεια του κοινού, κι αν στο κοινό βρεθεί κάποιος μεγαλύτερος σε ηλικία, θα τους πληροφορήσει ότι ο συγκεκριμένος κύριος είναι ο τραγουδιστής Δημήτρης Ψαριανός κι έχει συνδέσει την παρουσία του στη δισκογραφία με τη συμμετοχή του στον “Μεγάλο ερωτικό” του Μάνου Χατζιδάκι, το 1972.
Κι αν κάποιος δεν τον αναγνώρισε στη φωτογραφία του ’70, σίγουρα θα μαγευτεί μόλις ακούσει τα τραγούδια του και θα συμφωνήσει με τον γράφοντα, ότι διαθέτει μια σπάνια ποιότητα φωνής, με εκφραστικότητα, φθινοπωρινό ηχόχρωμα και μια ποιητική μελαγχολία ακόμα και στις πιο αλέγκρες στιγμές του. Αυτός είναι ο Δημήτρης Ψαριανός… Μια εξαιρετική φωνή, μια ιδιαίτερη παρουσία, ένας μικρός πρίγκηπας του τραγουδιού. Αλλά, ας επιστρέψουμε στον “Μεγάλο Ερωτικό”.
Τα τραγούδια αυτού του εμβληματικού έργου “χτίστηκαν” μοναδικά πάνω σε αποσπάσματα ποιημάτων κορυφαίων ποιητών όπως ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Νίκος Γκάτσος, ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο Διονύσιος Σολωμός, η Σαπφώ, ο Γιώργος Σαραντάρης, ο Παντελής Πρεβελάκης, ο Χορτάτζης αλλά και η Μυρτιώτισσα.
Ας ξεκινήσουμε με την πρώτη επιλογή μας…
1. Δημήτρης Ψαριανός – Με την πρώτη σταγόνα της βροχής (Μάνος Χατζιδάκις-Οδυσσέας Ελύτης) από τον δίσκο “Ο Μεγάλος Ερωτικός,1972
Εκείνη την εποχή, ο Χατζιδάκις, είχε ήδη βρει την ιδανική ερμηνεύτρια στο πρόσωπο της Νταντωνάκη, την οποία είχε ανακαλύψει λίγα χρόνια νωρίτερα στην Αμερική. Χρειαζόταν όμως και μία ανδρική φωνή, κατάλληλη να σηκώσει το βάρος των απαιτητικών αυτών τραγουδιών.
Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Βερνίκος -φίλος του Χατζιδάκι- θα του συστήσει τον Δημήτρη Ψαριανό, ο οποίος εντυπωσίαζε εκείνη την εποχή τραγουδώντας στο “Κύτταρο” μπαλάντες του Μπομπ Ντίλαν, της Τζόαν Μπαέζ κι άλλων δημοφιλών ξένων καλλιτεχνών. Οι αισθαντικές ερμηνείες του, σε συνδυασμό με την αέρινη θεατρικότητά του πάνω στη σκηνή, οι κινήσεις του σε συνάρτηση με τη μελωδία, συνέθεταν μια ονειρική παρουσία. Για την ποιότητα της παρουσίας του Δημήτρη Ψαριανού στην πρώτη σκηνή του Κυττάρου το χειμώνα του 1971-72, αναφέρεται και ο Δημήτρης Πουλικάκος (Ποπ & Ροκ, 1980).
Σύμφωνα όμως με αφήγηση του ίδιου του Δημήτρη Ψαριανού (όπως καταγράφεται από το Αρχείο της ΕΡΤ στο βιβλίο του Αλέξη Βάκη-Μάνος Χατζιδάκις -Ο Μεγάλος Ερωτικός-Εκδόσεις Οξύ-2022) συνέβησαν τα εξής: “Κλείνεται ένα ραντεβού, πηγαίνω στο σπίτι του Χατζιδάκι με την κιθάρα μου και του παίζω τρία τραγούδια, δυο δικά μου και το “Αχ Χελιδόνι μου” του Μάνου Λοΐζου με τον Γιώργο Νταλάρα. Πριν τελειώσω το “Αχ Χελιδόνι μου”, με σταματάει και μου λέει: “Ευχαριστώ Δημήτρη, αποφασίζω να είσαι εσύ ο ερμηνευτής του “Μεγάλου Ερωτικού”. Απλά και τίμια”. Συμπληρώνοντας την αναφορά μας σ’ αυτό το εξαιρετικό έργο ας ακούσουμε ντουέτο (Ψαριανός-Νταντωνάκη) τα “λιανοτράγουδα” που είναι παραδοσιακοί στίχοι μελοποιημένοι από τον συνθέτη.
Αν μ’ αγαπάς κι ειν’ όνειρο
Ποτέ να μην ξυπνήσω
Γιατί με την αγάπη σου
Ποθώ να ξεψυχήσω…
Κλείνοντας την παράγραφο για τον “Μεγάλο ερωτικό” να σας δώσουμε άλλη μια δήλωση του Δημήτρη Ψαριανού για το θέμα, όπως τη μετέφερε η Ματούλα Κουστένη (efsyn.gr, 18/11/2020):
“Ήταν η ευχή και κατάρα της ζωής μου (σ.σ. ο «Μεγάλος Ερωτικός»). Ευχή γιατί υπήρξα σε αυτή τη θεία δημιουργία και κατάρα γιατί, όταν στα 20 ερμηνεύεις αυτά τα τραγούδια, η υπόλοιπη ζωή σου απλώς περνάει σε δεύτερη μοίρα. Ανέβηκα στην κορυφή των Ιμαλαΐων κι όταν μετά έκανα σημαντικές –αντικειμενικά– δουλειές όλοι μού λέγανε: “Καλή είναι, αλλά δεν είναι Μεγάλος Ερωτικός”. Αυτό το “αλλά” είναι πολύ βαρύ”. Προσυπογράφουμε.
Με το Νίκο Μαμαγκάκη στο “Κέντρο Διερχομένων”
Βρισκόμαστε στον Οκτώβριο του1982 και ο Νίκος Μαμαγκάκης ηχογραφεί τους ιδιαίτερους αλλά και “δύσκολους” στίχους του Γιώργου Ιωάννου και έτσι προκύπτει το “Κέντρο διερχομένων”. Εκτός του Ψαριανού, συμμετέχουν η Ελευθερία Αρβανιτάκη και ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
“Πάντα υπόβοσκε μέσα μου το λαϊκό τραγούδι” γράφει μεταξύ άλλων ο Νίκος Μαμαγκάκης σε κείμενο του που συνοδεύει την έκδοση του άλμπουμ. “Έχοντας τα πόδια μου απλωμένα στην κλασσική μουσική και στη μουσική για τον κινηματογράφο, το λαϊκό τραγούδι το είχα σαν πάρεργο. Δεν το εκμεταλλεύτηκα ποτέ για να βγάλω λεφτά. Και τα σουξέ που έκανα γίνηκαν τυχαία. Από την αρχή, είπα στον Ιωάννου ότι με ενδιαφέρει ο έρωτας ως θέμα. Ο Ιωάννου εννοούσε έναν άλλο έρωτα, εγώ εννοούσα ένα γενικό έρωτα αλλά τελικά υπήρξε αλληλοκατανόηση και από τις δυο πλευρές. Θυμάμαι του άλλαζα τους στίχους και δεν του άρεσε αυτό. Του έλεγα όμως είναι άλλο πράγμα ο μελοποιημένος στίχος κι άλλο ο στίχος που θα δημοσιευτεί σε ένα βιβλίο ποίησης. Μ’ άφησε τελικά να αλωνίζω”.
Ας ακούσουμε ένα από αυτά τα ιδιαίτερα τραγούδια με τίτλο “Δεν ξέρω πια”:
Η συνεργασία του με τον Στέλιο Φωτιάδη
Μακροχρόνια και πολύπλευρη είναι η συνεργασία του Δημήτρη Ψαριανού με τον Στέλιο Φωτιάδη και κυρίως επιτυχημένη. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 και για δέκα περίπου χρόνια, ο Φωτιάδης, γράφει τραγούδια για τον φίλο του τον Δημήτρη Ψαριανό, ενορχηστρώνει δίσκους του, διασκευάζει και επιμελείται παραγωγές του τραγουδιστή με εξαιρετικά αποτελέσματα. Ταυτόχρονα, συνεργάζονται στο πάλκο (συναυλίες και μαγαζιά) αλλά και στην τηλεόραση.
Το τραγούδι που αγαπήθηκε από το κοινό, ίσως περισσότερο από τα άλλα είναι η μπαλάντα “Και τι θα πείς” το 1979, που εκφράζει απόλυτα τον δημιουργό της, Στέλιο Φωτιάδη (είναι και οι στίχοι δικοί του) αφού αιτία της γραφής του, είναι η γνωριμία του με τη Γλυκερία. Από τότε περνάνε μαζί “κάθε αδιάβατο μονοπάτι”, έχοντας κοινή πορεία στη ζωή και στο τραγούδι:
Φωτο:Στέλιος Φωτιάδης, Δέσποινα Γλέζου, Δημήτρης Ψαριανός, Βλάσης Μπονάτσος – 1975
“Pablo Neruda – Τα ερωτικά” (Χρήστος Γκάρτζος – Λευτέρης Παπαδόπουλος)
Η φράση “μικρή και τριανταφυλλένια”, που μέχρι τις μέρες μας λέγεται προέρχεται από ένα ομότιτλο τραγούδι αυτής της συνεργασίας. Τα τραγούδια – ποιήματα του νομπελίστα Χιλιανού ποιητή Pablo Neruda, προσαρμοσμένα στη γλώσσα μας με τη μαστοριά του Λευτέρη Παπαδόπουλου και το ταλέντο και τη μουσική ευαισθησία του Χρήστου Γκάρτζου, έδωσαν ένα επιτυχημένο αποτέλεσμα με ιδιαίτερη πρόσβαση στα ραδιόφωνα.
Φωτο: Από Facebook
Σύντομο βιογραφικό & εργογραφία
Ο Δημήτρης Ψαριανός γεννήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 1948 στην Πρέβεζα και πέθανε στις 17 Νοεμβρίου 2020 στην Αθήνα. Σπούδασε τραγούδι και κιθάρα. Ξάδελφός του ήταν ο τραγουδιστής Λάκης Παππάς.
Εμφανίστηκε στο τραγούδι το 1968, ενώ το 1971 καταγράφεται η πρώτη συνθετική του απόπειρα στο δίσκο “Ωτοστόπ” του Θανάση Γκαϊφύλλια, όπου συμμετέχει με δυο ροκ μπαλάντες, από τις οποίες μάλιστα η μία (“Τεμπελιά”) αποτελεί μελοποιημένο σατιρικό ποίημα του Γεώργιου Σουρή γραμμένο σε ύφος ρυθμικής κάντρι .Το 1972 ερμήνευσε τα τραγούδια του “Μεγάλου Ερωτικού” του Μάνου Χατζιδάκι μαζί με τη Φλέρη Νταντωνάκη.
Οι δισκογραφικές του συμμετοχές μετά τον Χατζιδάκι ακολουθούν την εξής χρονολογική σειρά:
1974. Σκλάβοι πολιορκημένοι: Μουσική Νίκου Μαμαγκάκη, ποίηση Κώστα Βάρναλη. Τραγουδά μαζί με τη Μαρία Δημητριάδη
1974. Ρόδα είναι και γυρίζει: Μουσική Αργύρη Κουνάδη. Μαζί με τη Ρένα Κουμιώτη και την Ελένη Βιτάλη
1974. Εκείνη τη νύχτα: Μουσική Μίμη Πλέσσα. Μαζί με την Ελένη Βιτάλη, τον Βλάση Μπονάτσο και τη Μαρία Δουράκη.
1975. Στ’ ουρανού τα περιβόλια: Μουσική Γιώργου Κοντογιώργου. Μαζί με την Ισιδώρα Σιδέρη.
1975. Καινούργια μέρα: Μουσική του Στέλιου Φωτιάδη. Μαζί με Βλάση Μπονάτσο και Δέσποινα Γλέζου.
1975. Μαγικά ταξίδια: Μουσική του Κώστα Καπλάνη. Μαζί με την Έλενα Κωστή.
1977. Χαμένα χρόνια: Μουσική του Μίμη Πλέσσα. Μαζί με Γιώργο Μαρίνο και Βούλα Σαββίδη.
1979. Λουκιανού διάλογοι: Μουσική του Μίμη Πλέσσα. Μαζί με Σάκη Μπουλά, Κάτια Μπαλανίκα κ.ά.
1979.Σήμερα γεννιέμαι ξανά-Συμμετοχή στο δίσκο της Αλίκης Βουγιουκλάκη
1979. Λοταρία: Μουσική Στέλιου Φωτιάδη πάνω σε στίχους Δημήτρη Ιατρόπουλου, Πάνου Φαλάρα και Στέλιου Φωτιάδη . Μαζί με Αντώνη Καλογιάννη και Ελίνα Παπανικολάου.
1979. Δημήτρης Ψαριανός: Ο πρώτος προσωπικός του δίσκος με συνθέσεις δικές του και του Στέλιου Φωτιάδη σε στίχους Δημήτρη Ιατρόπουλου, Πάνου Φαλάρα και Τάκη Καρνάτσου.
1980. Τα ερωτικά: Μουσική του Χρήστου Γκάρτζου πάνω σε ποίηση Pablo Neruda σε ελληνική απόδοση στίχων Λευτέρη Παπαδόπουλου.
1981. Τα τραγούδια που αγαπώ: Προσωπικός δίσκος με δεύτερες εκτελέσεις σε ενορχήστρωση και καλλιτεχνική επιμέλεια Στέλιου Φωτιάδη. Τραγούδια των: Μίκη Θεοδωράκη, Δήμου Μούτση ,Σταύρου Ξαρχάκου, Σταύρου Κουγιουμτζή ,Γιάννη Σπανου , Διονύση Σαββόπουλου , Στέλιου Καζαντζίδη, Γιάννη Αργύρη ,Γιάννη Πουλόπουλου σε στίχους Νίκου Γκάτσου, Γιάννη Θεοδωράκη, Άκου Δασκαλόπουλου, Κώστα Βίρβου , Γιώργου Παπαστεφάνου, Αλέκου Αλεξόπουλου
1982. Κέντρο διερχομένων: Μουσική του Νίκου Μαμαγκάκη σε ποίηση Γιώργου Ιωάννου. Μαζί με την Ελευθερία Αρβανιτάκη και τον Δημήτρη Κοντογιάννη.
1982.Τέλος δεν έχει το τραγούδι: Μαζί με Άλκηστη Πρωτοψάλτη – Νένα Βενετσάνου – Γιάννης Κούτρα
1983.Υπάρχει κίνδυνος και θέμα σοβαρό:Ο τέταρτος προσωπικός του δίσκος με τραγούδια του Γιάννη Καραλή.
1986.Με ποθείς και μ’ απωθείς: Ο πέμπτος προσωπικός δίσκος με τραγούδια των: Άκη Πάνου, Χρήστου Κυριαζή , Δημήτρη Ιατρόπουλου , Σεκόντου Μπουχάγερ, Γιώργου Μίτσιγκα , Θοδωρή Μανίκα , Πάνου Τσαπάρα κ.α.
1988. Από έρωτα: Μουσική του Θωμά Μπακαλάκου. Μαζί με την Ελίνα Παπανικολάου και τον Γιάννη Γιοκαρίνη.
1993.Καλημέρα ζωή: Συμμετοχή με το τραγούδι των τίτλων της ομώνυμης δημοφιλούς καθημερινή σειράς του ANT-1.
1994.Γλυκειά εσύ Μαντόνα: Τραγούδια του Σάκη Τσιλίκη σε στίχους Βασίλη Μαστροκώστα, Γιάννη Καλαμίτση κ.α.
Ήταν τακτικός στις αναρτήσεις του στο f/b. Το τελευταίο τραγούδι που ανέβασε(15-11-20) ήταν τα “Δακρυσμένα μάτια” των Μίκη και Γιάννη Θεοδωράκη που είχε ερμηνεύσει εξαιρετικά και ο ίδιος το 1981.
Φωτο: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Μιχάλης Ροζάκης, Δημήτρης Ψαριανός – 1979
Επίλογος
Κάπου εδώ τελειώνει η προσέγγισή μας στο Δημήτρη Ψαριανό και τη δισκογραφία του. Τους φίλους και τους συνεργάτες του. Το κυριότερο συμπέρασμά μας είναι ότι πρόκειται για έναν ταλαντούχο και αυτόφωτο άνθρωπο. Έναν ήσυχο, πράο, και ιδιαίτερο καλλιτέχνη, που άφησε ποιοτικά σημάδια , παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.
Καλό φθινόπωρο αδελφάκια μου!
