“Το τραγούδι αυτό έχει μια μικρή ιστορία, η οποία αρχίζει στα τέλη του 1945 και ήταν αυτή η εποχή που εργαζόμουν σ’ ένα κέντρο στη Θεσσαλονίκη, στο «Μαξίμ». Μαζί μου δούλευε ένας φίλος μου καλός και παλιός, ο Χρήστος ο Μίγκος, που καθότανε στη συνοικία Ακρόπολη, η οποία ήταν κάτω ακριβώς από το Γεντί Κουλέ, το Επταπύργιο. Τακτικότατα, με έπαιρνε και πηγαίναμε στο σπίτι του, πίναμε κανένα ουζάκι και τα λέγαμε, διάφορα πράγματα για τη δουλειά μας κλπ. Ήταν τότε και η εποχή που άρχιζε το δεύτερο αντάρτικο και θυμάμαι, γίναν τότε συλλήψεις πολλές και πιάναν τους ανθρώπους τους αριστερούς και τους κλείναν φυλακή, στο Γεντί Κουλέ.
Μια μέρα θυμάμαι, που αργήσαμε να φύγουμε από το σπίτι του Χρήστου, μας είχε πιάσει το σούρουπο κι όπως κατεβαίναμε, βλέπω τη σιλουέτα των φυλακών, του Επταπυργίου δηλαδή, κι αυτό ακριβώς μου’δωσε την έμπνευση να γράψω το τραγούδι αυτό. Και θυμάμαι, είχε κάπως πιο διαφορετικά λόγια, απ’ότι έχει σήμερα, ας πούμε. «Νύχτωσε και στο Γεντί, το σκοτάδι είναι βαθύ κι όμως ένα παλικάρι δεν μπορεί να κοιμηθεί». Ο δεύτερος στίχος επίσης: «Άραγε τι περιμένει όλη νύχτα ως το πρωί, στο στενό το παραθύρι που φωτίζει το κελί» κι όχι «με κερί», που κυκλοφορεί σήμερα. Κι ο τρίτος στίχος πάλι είναι ο εξής: «Πόρτα ανοίγει, πόρτα κλείνει, μα διπλό είναι το κλειδί». «Διπλό είναι το κλειδί» έχει την έννοια, ότι όταν μπαίνει κανείς στη φυλακή, δεν βγαίνει και τόσο εύκολα. «Τι έχει κάνει και το ρίξαν το παιδί στη φυλακή;» Αργότερα όμως, μπήκε στη μέση η λογοκρισία η οποία μ’ ανάγκασε και το μετέτρεψα, το’βαλα «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», όπως είναι γνωστό, όπως κυκλοφορεί σήμερα δηλαδή…”
Λόγια του Απόστολου Καλδάρα, σχετικά με το πώς έγραψε το εμβληματικό «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», όπως αποτυπώθηκαν το 1983 σε ένα τηλεοπτικό αφιέρωμα στον συνθέτη, που μεταδόθηκε το 1983 από την ΕΡΤ σε σκηνοθεσία του Γιώργου Παπακώστα.
Το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» πρωτοηχογραφήθηκε το 1947 από τη Στέλλα Χασκίλ, με διευθυντή ορχήστρας τον Σπύρο Περιστέρη και κυκλοφόρησε από την ΟDEON σε δίσκο 78 στροφών (GA-7385). Από τότε μέχρι σήμερα, αρχής γενομένης από τη θρυλική ηχογράφηση με το πιάνο του Μάνου Χατζιδάκι στις «Έξι λαϊκές ζωγραφιές» το 1954, το τραγούδι γνώρισε δεκάδες δισκογραφημένες εκτελέσεις (αν έχω μετρήσει σωστά πρέπει να ξεπερνούν τις εξήντα).
Έκανα αυτό τον πρόλογο, γιατί πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε διαδικτυακά μια ηχογράφηση του «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» με τους αρχικούς στίχους του τραγουδιού που αντιμετώπισαν τα προβλήματα από τη λογοκρισία της εποχής.
Τραγουδά ο Δημήτρης Ζερβουδάκης, η διασκευή είναι του Βαγγέλη Πετρινιώτη που παίζει μπουζούκι, η ενορχήστρωση του Ηρακλή Βαβάτσικα που παίζει ακορντεόν, στην κιθάρα είναι ο Δημήτρης Σφίγγος και στο κόντρα μπάσο ο Μίλτος Τσαλιγόπουλος. Η νέα εκτέλεση περιλαμβάνει μουσικά και ερμηνευτικά στοιχεία που συναντώνται στην πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού σε συνδυασμό με εκτελεστικές – ερμηνευτικές πρακτικές της σημερινής εποχής.
Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο στούντιο Polytropon από τον Θανάση Καζαντζή, ενώ η επεξεργασία – μίξη – master από τον Αστέρη Τράκα στο στούντιο Φωνόγραφος. Το τραγούδι κυκλοφορεί σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες από την Fm Records.
-Η κεντρική φωτογραφία είναι του Μάκη Ιωακειμίδη και προέρχεται από τη συναυλία του Δημήτρη Ζερβουδάκη, που διοργάνωσε το Κέντρο Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στις 19 Ιουλίου 2023 στο χώρο εκδηλώσεων στο Φρούριο Επταπυργίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επταπυργίου.
